پیش از انقلاب وقتی می خواستند به سینما بروند،کسی نام فیلم یا کارگردان را بر زبان نمی آورد،بلکه می گفتند:فیلم آلن دلون،آنتونی کوئین،کلینت ایستوود،جولیانو جما،بهروز وثوقی،ناصر ملک مطیعی یا غیره.نگارنده که از سنین پایین سینما رفتن را آغاز کرده ام، به یاد ندارم،حتی برای یک بار نیزکسی نام کارگردان فیلم را بر زبان جاری کرده باشد.
جذابیت سینما نیز به همین است،زیرا قهرمان های فیلم در قامت بازیگران جلوه می کنند،هنرپیشه هایی که بتوانند به خوبی از عهده نقش برآیند،در مخاطبان احساس همذات پنداری ایجاد می کنند.
سینمای ایران پیش از انقلاب، بازیگرانی داشت که برای بخشی از تماشاگران جذاب بودند و آنان به عشق دیدن بازی بازیگر محبوب شان به سینما می رفتند.تعداد هنرپیشه هایی که محبوب بودند،زیاد نبود و معمولا همین چند نفر محدود نقش اول و دوم فیلم ها را بر عهده داشتند.
بهروز وثوقی،مرحوم محمدعلی فردین و مرحوم ناصرملک مطیعی از بازیگران شاخصی بودند که هم پرکار بودند و هم محبوب گروهی از علاقه مندان سینما.هرچند بازیگران دیگری ،چه با تجربه و چه جوان در سینمای پیش از انقلاب فعالیت داشتند،اما اکثر فیلم های پرفروش نتیجه حضور این سه بازیگر شاخص بود.
حدود سه دهه این بازیگران بر سینمای ایران حکومت کردند و هنرپیشه ای از نسل جدید پیدا نشد که بتواند جا را برای آنان تنگ کند.با توجه به سلیقه مخاطبان و اصرار برخی از تهیه کنندگان،این سه بازیگر شاخص،تقریبا در تمام فیلم ها کاراکترهای مشابهی داشتند،به جز چند فیلم معدود.
حکایت بهروز وثوقی با دو بازیگر مطرح دیگر متفاوت است،زیرا به نظر اغلب کارشناسان و علاقه مندان سینما،کلاس بازیگری وی بالاتر از دیگران بود و هست.هرچند که با استاندارد بازیگری در جهان فاصله دارد.
در سینمای ایران،به ویژه بعد از بازی وی در نقش «سید» فیلم «گوزن ها» ساخته مسعودکیمیایی،بسیاری سعی کردند از وی تقلید کنند،اما نتوانستند از عهده کار برآیند.بعد از انقلاب نیز برخی این نقش را نشخوار کردند تا برای خود جایگاهی پیدا کنند،اما آنان نیز نتوانستند خاطره بهروز وثوقی را از اذهان پاک کنند.
این بازیگر معروف،چه بخواهیم و چه نخواهیم،به شاخص بازیگری در سینمای ایران تبدیل شده است،اکثر بازیگران می خواهند مانند او بازی کنند،اما نتوانسته و نمی توانند،زیرا این نوع بازی کردن در انحصار بهروز وثوقی است.اگر این بازیگران به جای تقلید از بازیگر «قیصر» و «گوزن ها» استعداد خود را پرورش می دادند، با تمرین و سختکوشی می توانستند به هنرپیشه بهتری تبدیل شوند و استیل خاص خود را داشته باشند.
بعد از انقلاب،به خاطر تحویل و تحولی که در سینمای ایران صورت گرفت،جلای وطن برخی از بازیگران و ممنوع الکار شدن عده ای دیگر از آنان،راه برای گروهی تازه نفس باز شد تا در عرصه سینما سری بین سرها درآورند.تعداد معدودی توانستند برای خود نامی دست و پا کرده و جوایزی را نیز از جشنواره فیلم فجر و جشنواره های دیگر بگیرند،اما باز نتوانستند سایه سنگین بهروز وثوقی را از روی سینمای ایران بردارند.
ارادت عاجزانه و مخلصانه برخی از بازیگران ایرانی به بهروز وثوقی که هر فرصتی را برای این کار غنیمت می شمرند،به خصوص سالگرد تولدش که در همین ایام بود،برای بار چندم ثابت کرد سینمای ایران هنوز نتوانسته است بازیگران جدیدی و صاحب سبکی را به این عرصه معرفی کند تا نام شان در کنار فردین،ملک مطیعی و بهروز وثوقی قرار بگیرد.این یکی از ضعف های بزرگ سینمای ایران در پیش از انقلاب و بعد از آن است.این همه هنرپیشه با سواد و بی سواد وارد سینما شده اند،اما هنوز به گرد پای امثال بهروز وثوقی نرسیده اند.این درست که هر بازیگری جایگاه خود را دارد،اما نوع جایگاه و بلندی و پستی آن مهم است.
در هالیوود و سینمای جهان نیز بازیگران شاخص دوره کلاسیک تکرار شدنی نیستند،اما بازیگرانی پا به عرصه نهادند که برای خودشان جایگاه رفیعی به دست آورده و از سایه بزرگان بیرون آمده اند.
چند سال پیش روزنامه سینمایی بانی فیلم،برای انتخاب بهترین بازیگر سینمای ایران، از دست اندرکاران سینما ،بازیگران و منتقدان نظرخواهی کرد،برنده این نظر خواهی کسی نبود جز بهروز وثوقی.
احترام به این بازیگر و جایگاهش واجب است،اما این نظر خواهی و اظهار ارادت ها نشان دهنده این است که سینمای ایران توان بازیگر سازی نداشته و ندارد و بهروز وثوقی ایستگاه آخر هنر بازیگری ایران است!
امیدواریم با نظر مثبت مسوولان سیاسی و سینمایی، این بازیگر بتواند دوباره به سینمای ایران بازگردد.بهروز وثوقی نیز می تواند با رفع شائبه های سیاسی که به وی منتسب کرده اند، راه را هموار کند.چهل سال از پیروزی انقلاب گذشته است و باید بسیاری از اتفاقات را به دست فراموشی سپرد.
