این مجموعه کتابهای ادبی، تاریخی، علمی و دینی شامل ۱۷۰ اثر نفیس است، از جمله نسخ خطی مثنوی معنوی مولوی، خمسه نظامی گنجوی و شاهنامه فردوسی که به سبک های مختلف زبان فارسی قرن ها پیش در شیراز، هرات، سمرقند و بخارا یا کشمیر نگارش شده است.
دست‌اندرکاران کتابخانه کنگره - بزرگ ترین نهاد فرهنگی فدرال که در عمل کتابخانه ملی آمریکاست - از حدود ۱۰۰ سال پیش این کتابها را جمع آوری و حالا آنها را وارد دنیای مجازی کرده اند.
هیراد دینوری، کتابدار مرجع بخش زبان های ایرانی کتابخانه کنگره، سه سال است که روی این پروژه کار کرده است. وی گفت: حدود یک سوم از کتابها از ایران، یک سوم از شبه قاره هند و یک سوم دیگر از آسیای میانه، افغانستان و سرزمین های عثمانی است.
او افزود: اکثر آنها در دهه های ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰ به کتابخانه فروخته شدند. کسی که این کار را انجام داد یک متخصص آثار اسلامی بود به نام کرکور میناسیان که در لندن و پاریس بودند.
قدیمی ترین کتاب در این مجموعه یک جلد مثنوی جلال‌الدین محمد بلخی است که سال ۱۴۴۱ میلادی (۸۴۵ قمری) به خط نستعلیق احتمالا در هرات یا شیراز چاپ شده است.
یک کتاب کوچک جیبی متعلق به دوران قاجار هم در این مجموعه وجود دارد که با گزیده هایی از غزلیات عاشقانه مشاهیری چون سعدی و حافظ شروع و با اشعار شعرای نه چندان معروف دوران قاجار تمام می شود. جلد کتاب با لاک و روغن نقاشی شده و حاوی تصاویر مینیاتوری درباره روایت های عاشقانه ای مانند خسرو و شیرین است.
از جمله کتاب های دیگر این مجموعه یک جلد خمسه نظامی گنجوی است که در قرن ۱۷ میلادی در کشمیر هند نوشته شده است. در این مجموعه همچنین حداقل دو جلد قرآن مربوط به دوران صفوی وجود دارد که تذهیب کاری و تزیین شده است و توضیحات فارسی دارد.
کتابخانه کنگره حدود پنج سال پیش تعدادی از کتاب های خطی و چاپ سنگی اش را در نمایشگاه «هزار سال کتاب فارسی» در معرض دید عموم قرار داد، اما این اولین بار است که این تعداد کتاب خطی در فضای مجازی در اختیار عموم قرار می گیرد.
هیراد دینوری گفت: یکی از شاهنامه های ما با توجه به کاری که روی جلد بیرونی اش شده معلوم است که از سمرقند و بخارا آمده است. همین طور یک گلستان سعدی داریم که خیلی زیباست و به نظر می آید یا از سمرقند باشد یا از بخارا….همین طور کتاب های دیگری هستند که از ازبکستان و تاجیکستان کنونی به دست ما رسیدند.
قرار است در سال های آینده کتابخانه کنگره کتاب های فارسی چاپ های سنگی و سربی خود را هم به شکل دیجیتال منتشر کند.
هیراد دینوری توضیح داد: در مراحل بعدی حداقل ۶۰۰ جلد کتاب چاپ سنگی و بعد کتاب های چاپ سربی از جمله انجیل های نفیسی که در اروپا به فارسی چاپ شده اند به طور مجازی در اختیار عموم قرار خواهد گرفت.
