فریدون ری پور،رییس فیلمبرداران سینمای ایران

آرت کافه-سیدرضااورنگ:آذر ماه یادآور درگذشت تنها سینماگر ایرانی که ایرانی می اندیشید و ایرانی می ساخت،علی حاتمی است.وی هنرمندی بود قابل ستایش. بسیاری او را ستودند،اما برخی نیز که با وجود او،حنای شان در سینمای ایران رنگ نداشت،پس از درگذشتش،نفسی به راحتی کشیده و در میدان بی هنری جولان دادند.از علی حاتمی،آن گونه که شایسته اش بود تقدیر نشد،اما به قدر کفایت تجلیل شد و می شود.خدایش بیامرزد.
آذر ماه،شاهد درگذشت هنرمند دیگری در عرصه سینما نیز هست،مرد توانایی که قدرش را ندانستند و حقش هرگز توسط مسوولان،هنرمندان و دوستان ادا نشد.
مرحوم فریدون ری پور،هنرمندی بود که نمی توان فقط به چشم یک فیلمبردار و عکاس توانا و چیره دست در وی نگریست.او از معدود افرادی بود که در عرصه سینما و هنر صاحب دید هنری بود.بسیاری می توانند کارگردان، بازیگر، فیلمبردار، شاعر، نقاش و...بشوند،اما هرکسی نمی تواند صاحب دید هنری شود.به همین دلیل است که در جهان و کشور ایران میلیون ها نفر به اصطلاح هنرمند وجود دارد،اما تنها عده ای در عالم هنر شاخص هستند،هنرمندانی که با تلاش و کوشش و استعداد ذاتی توانستند به قله رفیع دید هنری برسند.
فریدون ری پور،رییس فیلمبرداران سینمای ایران،حق بزرگی برگردن هنر هفتم در ایران دارد.تسلط وی بر دوربین فیلمبرداری و توان استفاده هنرمندانه از آن، وی را از جمع فیلمبرداران ایرانی شاخص کرده بود.بسیاری از فیلمبردارانی که در گذشته و اکنون در این عرصه فعالیت می کردند و می کنند،خوشه چین دانش او بوده و هستند.
ری پور از نوجوانی صاحب آتلیه عکاسی بود،برای همین دنیای تصویر و نور را به خوبی می شناخت و بر آن مسلط بود.وی از معدود کسانی بود که تمام اجزای حساس دوربین را از هم باز می کرد و پس از تعمیر، در چشم بهم زدنی دوباره آن را جمع می کرد.
وی نورپردازی با هوش ذاتی بود که برای تنظیم نور صحنه احتیاجی به نورسنج نداشت.توانایی وی بر صحنه فیلمبرداری،بسیار فراتر از کارگردانان با تجربه و جوانان دانشگاه رفته بود.تنها با یک نگاه کاستی های صحنه را می دید و تذکر می داد.
پس از فیلمبرداری نیز مرحله به مرحله، ظهور فیلم را در لابراتوار وزارت ارشاد کنترل و پیگیری کرده و حتی درصد ترکیب مواد را نیز به آنان تذکر می داد.به همین دلیل است که همیشه کیفیت راش های وی از همه بالاتر بود.
فیلمبرداری حدود ۴۰ فیلم سینمایی در پیش از انقلاب اسلامی،نشان ز توانایی و فعالیت چشمگیر وی داشت.فریدون ری پور با برخی از بزرگان عرصه مستند نیز همکاری کرده است.
او مردی شریف و روراست بود که به شدت از چاپلوسی بیزار بود.هرگز،نه مداهنه کسی را گفت و نه گذاشت مجیزش را بگویند.هنرمندی بود که همیشه از حاشه می گریخت.بسیاری خواستند وی را به دست انداز حاشیه بیندازند تا از آب گل آلود ماهی بگیرند،اما ری پور تمام نقشه های شوم شان را نقش بر آب کرد.
در بحبوحه انقلاب،همراه با تنی چند از همدلانش درهای انبار وزارت فرهنگ را باز کرده ، دوربین ها و دیگر ابزار فیلمبرداری و صدابرداری را خارج و در خیابان ها به ثبت وقوع تاریخ نوین ایران پرداختند.
اکثر صحنه های تظاهرات و اتفاقات انقلاب که حرفه ای فیلمبرداری شده اند حاصل هنر وی است.بسیاری، از این راش ها استفاده کرده و برای خود نامی دست و پا کردند،اما فریدون ری پور،همواره به دلخواه خودش عمل می کرد و راغب به شهرت و ثروتی که دیگران دیوانه وار به دنبالش بودند،نبود.
از این هنرمند ارزشمند و بی حاشیه هرگز در زمان حیات و ممات تقدیر نشد،امروز هم مسوولان سینمایی و دوستان نیمه راهش نامی از او بر زبان نمی آورند.
صداوسیمای جمهوری اسلامی،هر سال تصویرهایی که فریدون ری پور با تلاش خستگی ناپذیر از صحنه های انقلاب گرفته است را پخش می کند،اما هرگز نامی از این هنرمند بی ادعا به میان نیاورده و نخواهد آورد.
اگر در حضور معاونان سینمایی(سازمان سینمایی) اسبق و سابق و امروز، نام فریدون ری پور به میان آید،به گونه ای عمل می کنند که گویی چنین هنرمندی در عالم سینمای ایران حضور نداشته است!
اگر زبانم لال فریدون ری پور، مانند برخی،فقط کمی خودش را به مدیران نزدیک می کرد،اکنون هم صاحب مال بود و هم جاه،اما نخواست و نکرد،زیرا غرور و سربلندی برایش از همه چیز مهم تر بود.بسیاری از مدیران دوست داشتند وی را در کنار خود ببینند،اما ری پور همیشه فاصله اش را با آنان حفظ می کرد،هرچند که حقوق ناچیز ماهیانه اش در دست آنان بود.
وی با اینکه شاهد و ناظر بخش اعظمی از تاریخ سینمای ایران بود،اما هرگز اسرار را هویدا نکرد.آنانی که با وی نشست و برخاست داشتند،اصلا به یاد نمی آورند که وی پشت سر همکاران یا کسان دیگر غیبت کرده باشد.
معاون سینمایی وقت که ادعای اصلاحات در وزارت ارشاد را داشت و با نیت خیر آسیب فراوان به زیرمجموعه و افراد شاغل در این حوزه ها زد،فریدون ری پور و دیگر هنرمندان را در اتاق فیلمبردارن و اتاق های دیگر حبس کرد تا بازنشسته شده یا قید حیات را بزنند که چنین هم شد.
از گنجینه تجربه فریدون ری پور و بزرگان این عرصه در سازمان سینمایی یا معاونت سینمایی سابق هرگز توشه ای برداشته نشد.اگر از این تجارب با ارزش برای آموزش نسل جدید استفاده می شد،سینمای ایران دچار اوضاع نابسامان و بیسوادی مفرط امروز نمی شد.
وقتی فریدون ری پور در عزلت ماند و در خلوت مرد،نه معاون سینمایی وقت در تشییع و تدفین او شرکت کرد،نه رییس خانه سینما،نه دوستان و نه حتی کسانی که از وی آموخته بودند.
در تشییع پیکر و تدفین وی،تنها خانواده اش،چند نفر از دوستان نزدیک و تعداد بسیار اندکی از همکاران حضور داشتند.
این در صورتی است که همین افراد،برای درگذشت پدر بزرگ یکی از بازیگران بزک کرده پیام تسلیت صادر کرده و برای همدردی با وی در مراسم مختلف ختم شرکت می کنند!بدا به حال کسانی که چنین فکر می کنند و بدا به حال سینمای از نفس افتاده ایران و علاقه مندان که سینمای شان به دست چنین افرادی افتاده است!
نادیده گرفتن بزرگان عرصه هنر و استفاده نکردن از دانش بی پایان شان،هنر ایران را به دست انداز انداخته است.استفاده از تجربه هنرمندان چیره دست و کاربلد،بهتر و کارگشا تر از هزاران واحد درسی در دانشگاه ها و دیگر مراکز آموزش هنر است.
در موزه سینمای ایران،متاسفانه نامی از فریدون ری پور به چشم نمی آید.چه خوب است خانم لادن طاهری که در وقت اضافه به سرپرستی موزه سینما انتخاب شد،آستین همت بالا زده و به عنوان اولین حرکت مفید،در این موزه که متعلق به همه سینماگران است،غرفه ای آبرومند برای این هنرمند بی حاشیه راه اندازی کند.خانم طاهری با فریدون ری پور ناآشنا نیست و مدتی با وی در معاونت سینمایی همکار بوده است.خوب است لااقل حرمت همکاری را به جای آورد.
وزیر محترم ارشاد نیز از رییس سازمان سینمایی خویش بخواهد تا معدود هنرمندان توانا واز قلم افتاده را که هنوز در قید حیات هستند و به سختی روزگار می گذرانند را بیابد ،هم از آنان تقدیر شود و هم از دانش شان بهره کافی بگیرند.